100 aña pasa, hende por a mira ariba y contempla un shelo espectacular cu hopi strea. Awor miyones di nan no por experencia nan mas den e universo pa via/motibo di contaminacion di luz, cu ta perhudica e medio ambiente, seguridad, consumo di energia y salud di hende.
Durante e siman di 21 April pa 28 April 2025 ta ‘International Dark Sky Week’ cu ta un celebracion mundial, unda ta para keto riba e proteccion di shelo durante oranan di anochi. Dicon esaki ta importante? Uzo excesivo of no apropia di luz conoci como contaminacion di luz (light pollution) tin un efecto dañino riba biodiversidad, ta stroba comportacion natural di bestia, specialmente e turtuganan y parha migratorio, y e ta afecta negativamente salud di nos comunidad. Ademas, e ta malgasta energia y ta kita un di nos herencianan natural hopi aprecia pa local y tursita cual ta un shelo cla y cu hala di strea.
Aruba ta sigui desaroya cu proyecto nobo, manera e hotel na San Nicolas cu ta planea pa habri den juni 2025, ta importante pa nos combina progreso cu proteccion di nos naturaleza tambe. E Fundacion Space and Nature Aruba (SNAF), cu ta afilia na Dark Sky International, ta pidi atencion di comunidad, desaroyado y autoridad concerni pa adopta adapta? iluminacion na e establecimentonan y tambe luz di caya na un manera responsabel y sostenibel, pa asina proteha nos flora. fauna y nos shelo di anochi. Cu ta asina hopi aprecia pa e mesun turistanan cu lo bishita dicho hotel.
Alaves como cu e fundacion ta promove educacion riba e tereno di astronomia y ciencia, regularmente ta ricibi invitacion di turista cu ta bishita nos isla pa organisa evento di ‘Stargazing’ cual lastimamente for di e pais cu nan ta bin (p.e. ciudad grandi) no por disfruta di e shelo bunita y dorna cu strea cu Aruba ainda tin pa ofrece.
SNAF ta atende cu scol y organisacion pa hende den dificultad. Regularmente e eventonan di ‘Stargazing’ ta tuma lugar riba e parkinglot di hospital bieu y hopi cerca di e ‘Anker Cora’, cu ta den riesgo actual pa iluminacion sin control.
Pa yuda cu e situacion, Directie Natuur en Milieu (DNM) tin publica un SOP (procedura standard). E documento ta disponibel na: dnmaruba.org – SOP Diervriendelijke Verlichting (PDF). E guia aki ta duna recomendacion pa uza luz color geel of oraño, cu ta lusa den direccion abou, y uza timer of sensornan pa evita contaminacion di luz innecesario. E fundacion di Space and Nature ta apoya e SOP aki completamente y ta motiva su implementacion den tur plan di construccion actual y den futuro ariba e isla.
Comunidad por yuda door di sigui e 5 principionan pa instala luz adecuadamente y na un manera responsabel. E cambionan aki ta chikito, pero e impacto ta grandi – pa nos salud, nos shelo di anochi, nos bishitantenan, y nos naturalesa!
Pa mas informacion por bishita:
• www.facebook.com/SpaceNatureAruba
• https://darksky.org/
• of email na info@spacenatrurearuba.com
Skirbi pa Jairo A. Vrolijk (Delegate – DarkSky International)