“Pa falta di ley nan fytosanitario ariba entrada di mata y otro producto organico, ta importante pa Aruba mantene su mes informa ariba malesa y insecto nan invasivo pa nos medio ambiente”
Oranjestad,– Ariba 30 y 31 di Augustus 2021 ultimo, Ing. Facundo Franken, encarga cu e Seccion di Naturalesa den representacion di DLVV, a atende por medio di Zoom, e di 14 foro di e Caribbean Plant Health Directors (CPHD). DLVV-Santa Rosa, a ricibi e invitacion, pa motibo cu desde 2009, tin contacto estrecho y diferente intercambio di informacion e organisacion “Caribbean Plant Health Directors”, kende nan ta considera Santa Rosa como e departamento na Aruba cu ta controla y registra datos ariba diferente malesa di mata problematica di insecto, cu por afecta plantacion nan di cuminda y cual por tin un impacto negativo ariba nos medio ambiente. Nos factor di risico ta keda halto, pa falta di regulacion di fytosanidad na Aruba.
Desde 1981, DLVV-Santa Rosa ta forma parti na e foro aki, enbista cu semper a boga pa introduci un Servicio di Fytosanidad cual ta un aspecto di regulacion sumamente importante cu Aruba tin mester di dje. CPHD ta co-organisa diferente organisacionnan den Caribe pero e ta un iniciativa financia pa United States Department of Agriculture nan programa di “Greater Caribbean Safeguarding Initiative”. Esaki ta un organisacion cu e meta pa anticipa ariba malesanan di mata cu por yega na Merca por medio di Florida.
E rol awendia, di e organizacion CPHD ta consisti entre otro di un grupo di trabou tecnico di e Caribbean and Agricultural Health Food Safety Agency (CAHFSA), cu ta e representante regional di salud di mata pa e tratado International Plant Protection Convention.
Un di e topico nan cu a wordo discuti durante e foro aki, CPHD a avisa e miembronan referente e beschim Fusarium oxysporum cubense Tropical Race 4, cual ta un tipo nan di malesa cu diferente persona a constata e presencia na 2020, na Guajira, Colombia. Tambe a constata entre otro e Tomato Fruit Borer, na Sur America y a conseha pa tira bista ariba e Citrus Leprosis Virus. Desde 2012 caba CPHD a avisa y entrena diferente experto nan di varios pais, excepto Aruba, pa tira bista ariba e Tuta absoluta, e Minador di Tomati. E aña aki nan a comunica cu a constata presencia di e Minador na Haïti y 17 actualmente tin pais tirando bista como un maneho preventivo. Sinembargo, e aña aki si DLVV-Santa Rosa a participa den e training, organisa pa e CPHD, pa tuma nota si tin presencia di Citrus Canker cual ta causa pa Xanthomonas citri subsp. citri. Pa motibo cu Aruba no tin e ley nan oficial vigente pa por tuma acion, 14 pais excepto Aruba, a ricibi e equipo nan nessecario pa por tira bista. Tambe CPHD a vota pa adapta e Caribbean-Biosecurity Interception System cu e Center for Agriculture and Bioscience International ta desaroyando pa su islanan miembro den Caribe.
E C-BIS lo ta un web-based/cloud database unda inspectornan na e puerto nan di entrada cu ta conta cu e authoridad mediante e ley fytosanitario, por registra e interceptacionnan di pest. Pa falta di e regulacion ariba menciona, no tin inspeccion di carga ariba malesa of pest peligroso pa mata tumando lugar na Aruba. Otro presentacion cu tambe a forma parti di e agenda, tabata e presentacion di e North American Sea Container Initiative di USDA cu a documenta e biahe di un container y unda por haci esaki limpi di pestenan di mata. A resulta cu esaki ta mas efficiente na unda e container to wordo yena of ta wordo haci bashi. E por ta un forma efficiente pa evita cu Aruba ta contamina otro nacionnan cu su pestenan y cu nos tambe por proteha nos propio flora local y projecto nan agrario. E punto ta si Aruba kier aumenta e gastonan envolvi cu bahamento di carga, si hende no ta haci esaki caba. E gastonan ta directo di haci e container limpi y indirecto di construi un facilidad te tambe e riesgo di retraso di recarga barconan cu e consecuencia cu por resulta den boet.
Tambe tabata tin e presentacion di Jamaica ariba e preshon cu ta wordo sinti di parti di companianan di navegacion pa acepta resto di cuminda for di barco pa deshaci. Aruba, cual ta un nacion mas chikito probablemente tambe lo bai sinti esaki, si esaki no ta e caso caba. E resto di cuminda di barco por ta un forma con malesanan di mata lo por manifesta nan mes na Aruba mescos cu e introduccion di material di construccion of importacion di equipo militar.
Interesante tabata cu Florida Department of Agriculture and Consumer Services (FDACS) pa di dos biaha a logra eradica e Giant African Land Snail (GALS) for di nan estado. Un punto di precupacion cu mester tene cuenta cu ne, ta cu den e ultimo aña DLVV-Santa Rosa, por confirma cu actualmente e GALS a yega te Savaneta caba. Crucial tabata cu FDACS por a comete fondo pa 9 aña largo.
Por medio di e preclearance, Aruba ta haci substancial tambe pa evita cu pestenan ta pasa pa Merca. Asina e foro a menciona cu Aruba ta un di e nacionnan unda Merca ta haci e campaña di Don’t Pack a Pest. Un programa di Merca pa conscientisa su inhabitantenan pa evita hiba material organico cu por ta pesta pa Merca. Pa mas informacion interesadonan por informa cu DLVV-Santa Rosa por medio di number di telefoon 5858102 of email na info@santarosa.aw.