Nos por wak un atake formal ariba e trahadornan na Aruba dor di un parti di empresarionan na Aruba, pa mantene e salario a abao. No ta indexa salarionan, ora costo di bida subi. Hasta gobierno tabata dejado, te cu poco dia pasa nos por a lesa cu despues di añanan Gobierno a indexa salarionan den sector publico.
Pues e trahador y su famia ta pasando den duro. Tin grupo di empresarionan ta constantemente den lucha pa hisa prijsnan di articulonan di primera necesidad y otro articulonan. Pesey, Costo di bida, constantemente ta subi y cada biaha e trahador mester keda sin cumpra cierto articulonan di preferencia pa e mes, pa su casa y pa su jiunan pa asina e placa por yega pa cumpra e articulonan di primera necesidad. Hopi biaha apesar cu su casa tambe ta traha.
E vivienda di parehanan hoben ta un apartment of un camber serca mayor- o suegro-nan.
Pa mayoria di trahadornan no tin e sentimento/speransa di cambio den futuro.
E situacion ta bira pio na momento cu e trahador bay cu pensioen, pasobra su entrada ta baha considerablemente si e trahador no tin un segundo areglo di pensioen.
Esakinan ta e problemanan grandi di mayoria di e trahadornan na Aruba y cual problemanan ta grita pa solucionnan, pues ta asuntonan cu mundo politico na Aruba mester atende y tur ta problemanan cu tin solucion a la bista.
- Salario abao di trahadornan y afiliacion na sindicato.
E solucion pa e problema aki ta conoci. E trahadornan cu tin e problema aki mayoria di biaha ta trata di trahadornan kendenan no ta afilia na sindicato. E trahador afilia na un sindicato tin mihor condicionnan di Trabao y mihor salario.
Mundo Politica mester por wak kico ta e solucion.
E problema grandi ta cu mayoria aplastante di trahadornan no ta den sindicato, pa asina via di un CAO logra bon condicionnan di trabao. No tin cifra conoci pero un calculo ta duna cu solamente entre 4 pa 7% di tur trahadornan den sectornan no-publico tin un CAO. Tristu.
1.1. Politiconan cu pensamento social mester elimina e problema di Salario Abao
Awe e grado di Trahadornan cu ta afilia na sindicato den sector priva, ta hopi abao.
E representacion abao den sindicato ta e problema grandi di e salarionan malo na Aruba. Un parti e trahadornan mes tin culpa, nan mester lucha pa un mihor salario y un mihor porvenir. Kedando bo so, bo ta bira victima di empresarionan di mala fe, kendenan cada biaha ora tende un rumor cu un sindicato ta drentando e centro di trabao, e empresario di mala fe ta cuminsa su politica di menasa, di intimidacion pa dividi trahadornan.
Nos politiconan cu pensamento social tin un responsabilidad grandi den nan man.
1.2. Cambia e ley di representacion sindical.
E ley actual di referendum ta e obstaculo grandisimo pa trahadornan ricibi e representacion sindical. E sindicato mester agrupa 50%, mas un di tur trahadornan den e empresa pa ricibi su reconocimento y e representacion. Falta di sindicato den mayoria grandi di empresanan, sigur a yuda hopi den e explotacion di trahadornan pa mantene e salario abao. Pa e motibo aki mester cambia e ley di referendum pa mas trahador tin representacion sindical y tambe pa mas sindicato por ser reconoci.
Mi proposicion ta cu un sindicato cu un representacion minimo di 25% di Trahadornan den un empresa mester ricibi su reconocimento. Si tin mas sindicato dentro di e empresa, cu 20% of mas di trahadornan afilia, tambe mester ricibi su reconocimento y representacion.
Ta cambia e ley actual unda e representacion di Trahador ta mas cu 50%, ta bahe na 25% di e Trahadornan organisa den sindicato. Banda di e sindicato cu 25% o mas di trahadornan afilia, den e mesun empresa por tin otro sindicato cu 20% of mas miembro registra y cual sindicato tambe mester ricibi e reconocimento y representacion sindical.
E ley actual pa sindicato tin 50% of mas di trahadornan registra ta algo di tempo di cauchi di baulo, un ley cu a bini un 50 pa 55 aña pasa, despues di 30 di mei 1969. Awe e ley aki ta obsoleto=outdated y ta e causante grandi di un di e problemanan social mas grandi.
- Maneho correcto pa pensioenadonan.
Mayoria di pensioenadonan ta biba den un situacion malisimo. Nan entrada cu e pensioen di biehes for di SVB no ta yega pa nan cubri nan gastonan. Si tin problema di salud cu un di nan o tur dos mester bay den centro di cuido, e situacion ta bira pio.
Nos tur sa cu na Aruba, esnan cu un di 2 o di 3 areglo di pensioen no tin problema ora e bay cu pensioen. Por ta e areglo falta adaptacion, cual mester ser haci manera ta e caso den varios fondo di pensioen. Pero nan ta mihor cu nada.
Pues e solucion na Aruba ta:
CREA FONDONAN DI PENSIOEN DEN TUR SECTOR DI NOS BIDA ECONOMICO.
E no ta facil, pero e ta necesario. Nos ta bayenda pa un sociedad avansa y moderno.
Dirigentenan na Aruba, esta Ministronan, Parlamentarionan, Lidernan Sindical y Empresarionan mester prepara nan mes mihor ariba e tema di Pensioen. E gobierno nobo mester busca e expertonan pa quia e proceso aki. Un cos ta sigur, nos mester prepara nos mes mihor. Pensamentonan ariba areglonan social mester ta e quia pa nos tur, esaki pa no laga desaroyonan malo gara nos na caminda y e ora nos ta bay grita kico pa haci.
Un asunto cu mester di atencion ta e areglo cu Gobierno a introduci un 7 pa 10 aña pasa, esta e areglo general pa sector priva, unda e trahador ta paga 2 o 3% y e dunador di trabao ta paga un suma igual na un entidad di e compania di Seguro ENNIA. Mi ta haci mencion di esaki, pasobra nos sa cu Banco Central ta haci e controlnan necesario. Pero den prensa nos no sa cual otro organisacionnan o sindicato ta controla e fondo aki. Den prensa mi no a wak informacionnan, ni relatonan financiero anual di e fondo aki.
Aserca ta bon conoci con na ENNIA-Corsow, un señor cu faam Ansarry, un Persa cu nacionalidad Mericano, kende a cumpra ENNIA-Corsow, despues a saca como un biyon florin Curasoleño for di e fondo di Pensioen di ENNIA-Corsow pa inverti na Merca y no a trece e placa bek. Consecuencia, miles di jiunan di Corsow, kendenan a paga pa un bon pensioen y spera un pensioen mensual di 2 pa 3 mil florin, awor ta ricibi algun cien florin pa luna di e fondo aki. Gobierno di Corsow a cay aden y cu ayudo for di presupuesto di Corsow, ta yuda e famianan aki pa nan por keda ariba awa y no cay den problema grandi.
2.1. Gobierno mester cumpli cu Memorie van Toelichting di NPR-APFA di 2005
Den sector publico na mei 2005 a crea e NPR (Nieuwe PensioenRegeling) den APFA y tur trahadornan di sector publico por bira miembro di APFA. Pero e maneho di Gobierno y otro dunadornan di trabao no a percura pa tur trahadornan sea den servicio fijo o den servicio temporal por bira miembro y cuminsa paga nan prima. Gobierno ta nombra hende ainda den tijdelijk dienst o ta keda duna nan contrato di algun aña, ora nan pasa 50 aña di edad, di e forma aki nan no ta drenta APFA pa nan tambe por goza di un pensioen ora nan bira pensioenado.
E gobierno nobo, despues di 20 aña mester pone un fin na e maneho aki y cumpli cu e Memorie van Toelichting di e ley aki.
Ademas gobierno mester cuminsa cu un politica nobo pa frena tumamento di personal den servicio, kendenan ta keda añanan largo cu contrato individual. Igualmente mester elimina tumamento den servicio di personal for di un Uitzendburo, pa añanan largo. Esakinan mester conta tambe pa companianan estatal. E posicion aki ta pa trahadornan ricibi e derecho pa bira miembro di un Fondo di Pensioen.
2.1. Fondonan di Pensioen pa Entrepreneurnan na Aruba.
Tin un discusion fuerte na Aruba, pa empresarionan y shareholdernan di empresanan lanta un fondo di pensioen pa nan, esta pa esnan cu ta financieramente bon para.
FONDO di Pensioen pa Entrepreneurnan Aruba, Si nan tambe kier retira comfortably! Nan tin tur derecho pa hacie y ta di elogia pasobra nan tambe kier un futuro sigur.
Alaves pa mundo politico cu mester sali na defensa di e 70% di trahadornan cu no tin e di dos areglo di Pensioen, esaki ta un bunita ehempel kico e Gobierno nobo y mundo politico mester haci pa e 70% di pueblo kendenan ta cay den problema grandi ora nan bay cu pensioen. Esaki mester ta un plan pa e proximo gobernacion. Un segundo fondo di Pensioen ta imperativo pa tur trahador na Aruba.
2.2. Un solucion pa esnan cu a bay cu pensioen, sin di dos areglo di pensioen.
Pa e grupo aki gobierno mester percura pa den un fase transitorio nan por ricibi un entrada extra pa nan no cay den pobresa extremo. Pa esaki Gobierno mester lanta un comision chikitu pa traha reglanan pa e tema aki.
Nos ta tende di un proposicion pa aumenta e pensioen di biehes di SVB cu 50%. Un desicion adhoc, pa cual no tin argumento husto.
Nos mester di desicionnan cu ta crea un desaroyo husto, no uno cual ta pa campaña electoral y despues nos ta wak e problemanan cu e ta crea y purba di soluciona nan cu otro problema.
2.3. Impacto di inversionnan di e fondonan di Pensioen.
Nos tur na Aruba sa di e falta di vivienda y e falta di inversionnan cu interes abao pa trahadornan cu entrada abao. Creacion di fondonan di Pensioen den diferente sectornan di nos bida cotidiana na Aruba ta bay crea sumanan cu por ser uza pa crea pa duna hipotecanan cu interes abao, semper y cuando nan ta mas cu e rekenrente=interes pa calcula obligacionnan di futuro di e fondonan di Pensioen. Ademas por duna Gobierno e prestamonan necesario pa traha vivienda social pa e pueblo trahador.
- Bida Carisimo pa e clase trahador
Na Aruba nos tur ta biba e bida carisimo cu ta existi.
Nos mester pone e mecanismonan cu tabata existi den pasado pa controla e subimento di prijsnan y e control severonan cu mester bin bek pa duna e trahador y su famia un alivio.
Importadornan di cuminda tin un poder grandi, esaki nan a ricibi di mundo politico.
Mi ta haci mencion di 5 asuntonan cu politiconan mester tuma desicionnan ariba.
Prome no tin un organisacion pa defende consumidornan, for di mundo sindical, for di organisacionnan social y for di gobierno mester funda un sorto di CAS (Consumidornan Arubiano Solidario), na Hulandes un Consumentenbond.
Di dos, durante e gobernacion di 2010 pa 2017 a privatisa e puerto di container, unda nos alimentonan y otro articulonan di uzo ta drenta Aruba. Un grupo financiero poderoso ta maneha e waf di container, nan prijsnan cu nan ta cobra pa containernan ta hopi determinante ariba e prijs di tur articulonan cu ta drenta via waf. Gobierno bo por bisa no tin ningun clase di control. E meta di e grupo poderoso ta pa nan haci mas tanto ganashi. Gobierno mester hala e desicion aki aden y Gobierno ta keda cu e servicio aki pa yuda tene e prijsnan abao.
Di 3, e importadornan di cuminda ta nan ta dicidi ariba e prijsnan y aki tambe no tin e debido control di departamento di asuntonan economico.
Di 4, ariba e prijsnan den e supermercadonan no tin concurencia, parce tin un formacion di cartel pa no diferencia grandi den e prijsnan di articulonan hopi bendi. Gobierno y organisacionnnan mester tuma medida pa tin mas concurencia pa baha e prijsnan.
Nan ta bisa cu e pueblo cu ta cumpra ta e Rey, pero den e casonan aki, nan a converti e Rey den un “payaso” cu mester keda keto y paga loke nan a pone su dilanti.
Di 5 mester formalisa e ley cu e ministro di asuntonan Economico, sr Wever tin wanta den un lachi di su oficina, relaciona cu e interes ora institutonan financiero y otro instancianan comercial ta presta placa o ta bende articulonan ariba cuota y ta pidi interesnan halto.
- Falta di vivienda pa trahadornan
Pa falta di un politica correcto dor di gobiernonan, e Arubiano ta perdiendo su tera cu ta wordo cumpra door di stranheronan rico. Nos politiconan mester uni na fabor di nos pueblo pa trece leynan pa protega e pueblo.
Tin dos problema relaciona cu e falta grandi di vivienda pa trahadornan.
Prome ta e terenonan y casnan cu nan por cumpra o construi no t’ey, hopi biaha.
Pakico, Aruba ta chikitu, e cantidad di terenonan ta hopi limita y e boom turistico na Aruba ta haci e situacion pio. For di tur parti di mundo esnan cu placa ta yega Aruba pa cumpra terenonan. Nos sa e tendencia, con stranheronan cu placa ta cumpra casnan barata, drecha nan, haci e construccion mas grandi o nan ta pone un o dos piso arib e construccion cumpra y e ta bira un establicimento pa hur cu turista.
Di dos no tin capital cu interes abao pa e trahador cumpra su cas via un hipoteca, tampoco gobierno tin fondo pa lanta un fundacion pa construi casnan cu prijsnan abao pa e trahador.
Pa loke ta e prome problema, Gobierno mester trece un ley pa proteha e trahador Arubiano. E stranhero y tambe e Hulandes/Europeo cu no tin 10 aña ta biba na Aruba no por cumpra tereno na Aruba.
Si e ta cumpli cu e condicion di 10 aña e no mag cumpra un tereno/cas cu ta menos di 1,5 miyon florin (unmiyonymey florin).
Pa loke ta di dos problema, mi ta pidi atencion pa e parti, bao di e titulo 2.3..
- Final
Tin otro problemanan cu ta grita pa atencion/solucion:
- Debe nacional haltisimo;
- Problemanan den enseñansa;
- Corrupcion den sector publico;
- Falta di profesionalnan;
- Pueblo di Aruba ta birando bieuw, hopi anciano sin e cuido necesario;
- Estilo di bida cual ta causa hopi obesidad;
- Indocumentadonan=ilegalnan;
- Careteranan malisimo;
- Ayudo na desaroyo di Cooperativismo;
- Mas ayudo na e Sector Primaria, esta e sector cu ta produci cuminda;
- Habri e frontera cu Venezuela pa nos ricibi fruta y berdura barata, tambe pa reestablece e lasonan di hermandad di Aruba cu Venezuela.
- Varios mas problema.
Gregorio Wolff