Pa varios generacionnan nos cunukeronan a traha cu e Tera pa no solamente sostene famianan cu alimento pero tambe manteniendo nos Pais su Spirito bibo. Y den bocht tin un sombra asercando. Minister Wever den gobernacion actual cu su projecto ambicioso di Agri-Innovation Park ta priminti ‘un futuro resiliente’ pa medio di high-tech greenhouses instala cu technologia hydroponico y vertical farming bou di lusnan artificial, importa for di un empresa Hulandes, ‘PRIVA’. Wever den su discursonan ta priminti progreso pero e AIP ta cultivando simianan di perdida cultural y dependencia externo. Intercambiando nos tradicionnan y herencia di platonan fuerte, yen di sabor cu ta yena hasta bo curason, pa tendencianan culinario importa.
Tras di e storianan bunita aki di mercadeo di supuesto sostenibilidad y seguridad alimenticio ta exsisti un traicion mas profundo: destruccion di nos SOBERANIA alimenticio y identidad culinario.
Awo cu fase 1 di destaho publico pa factibilidad economico y business case a habri dia 1 di september ultimo e projecto aki no ta empoderando nos hendenan. Mas bien e ta sacudi e fundeshi di nos auto-determinacion pa cu nos alimento.
Agri- Innovation Park (AIP): inovacion of invasion?
Anuncia como progreso, e vision cu e AIP ta 36.000m2 di greenhouse di glas ariba tereno agricola fertil, impulsa pa medio di systema hydroponico y experticio Hulandes, cultivando algun berdura, lechuga, yerba aromatico y sin lubida strawberries cu enfoke ariba e mercado di horeca y turismo. Esaki ta solamente fase 1, si completa e expancion di e fase 4 di e projecto AIP, nos lo ta papiando di 100.000m2 di Tera agricola fertil cu lo wordo destrui pa desaroya greenhouses. Tera agricola vital pa cultivo di alimento cu ta di nos region, tradicion y cultura, por ehempel maishi, maishi rabo, pinda, pampuna, yuca, jambo, batata dushi y boonchi pa menciona algun.
Y nos agricultornan local ta expresando preocupacion sin cu ta haya e oido necesario. Pa decadas nos pioneronan den agricultura ta pidiendo atencion, pa scucha y siña for di nan experencia y experticio. Y awo e bosnan ta birando mas y nos ta pidiendo e sosten pa nos vision pa crea un sector agricola berdaderamente fuerte, resiliente y SOBERANO. Dia cu Wever a presenta e projecto aki den MFA Santa Crus un bes mas agricultornan a bolbe expresa nos preocupacionnan. Pero Wever a finalisa haciendo cla na nos, “…si boso no cultiva den e systemanan aki, nos lo mester busca cultivadornan di afo pa si bin haci uso di nan…”. Asina facil e agricultor local cu su vision y pasion ferviente ta wordo poni un banda.
Aruba Investment Agency ta mercadea AIP como e jabi pa reduci nos dependencia di importacion y promoviendo produccion local.
Pero si nos para keto e projecto aki ta intercambiando e dependencia di importacion di cuminda pa e dependencia di importacion di technologia y nutriente cu e systemanan aki ta rekeri. Y e maneho a wordo ranca for di man di Santa Rosa pa wordo poni den man di Hulandes pa lidera y maneha e projecto, dictando kiko ta wordo cultiva y pa ken. Dependencia ariba importacion ta laga paisnan manera Aruba sumamente vulnerabel y e AIP ta empeora esaki dor di pone nos agricultor local y su conosemento un banda.
Y pio ainda, e destaho publico di fase 1 ta habri porta pa companianan internacional, specificamente companianan Hulandes cu ta esnan cu conosimento y experencia caba cu e technologia, organisacion y operacion di tipo di projectonan importa aki, pa asina nan bin domina e mercado y maneha e projecto.
Y asina tambe e minister actual lo ta entregando 100.000m2 di tereno agricola fertil na desaroyadornan internacional tanten cu nos cunukeronan local ta mira nos herencia wordo entrega.
Esaki ta mustra patronchinan global yama “green grabs” unda projectonan mascara como sostenibel ta reemplasa comunidad. Y na Aruba e AIP ta ehempel bibo cu esaki no ta diferente pa nos. Cu e AIP, Wever ta prioritarisa ganashi y desaroyo economico ariba di nos hendenan y AIP tin tur e caracteristicanan di e era colonial, awendia identifica como neo-colonisacion, solamente cu awo e control ariba nos alimento ta boluntariamente wordo entrega dor di nos mesun minister. E ta bisto cu e vision cu Wever tin cu agricultura ta economico, pa genera entrada pa pais Aruba y no pa empodera nos agricultornan y segura cu nos lo tin suficiente alimento produci localmente, pa si un dia atrobe factornan externo impacta nos capacidad di importa alimento. Wever su vision ta pusha pa atrae inversionistanan di afo den un systema di cultivo cu ta mantene nos dependiente na factornan externo.
Cu Hulandesnan na cabes nos ta riesga cu e projecto aki ta djis bira un otro satelite di negoshi agricola Europeo exportando ganashi y lagando Aruba atras cu e cuentanan di consecuencianan di e tipo di desaroyo aki pa paga. E greenhouses di AIP ta un bofta den cara di nos cunukeronan local, construyendo greenhouses Europeo ariba NOS Tera Fertil.
Sin cu ainda nos a toca e tema con metodo di cultivacion den greenhouses cu systemanan hydroponico no ta aporta na biodiversidad natural di ecosystema den nos Tera cu ta sostene insecto y microorganismo beneficioso, al contrario e metodo di cultivo aki ta crea espacionan steril y sin bida.
Mi ta nenga di kere cu e informacion aki ta algo cu Wever no tin. Mi pregunta ta e ora, ki dia Wever lo scohe pa empodera nos agricultornan cu conosemento pa cultiva cuminda sin dependencia ariba factornan externo? Ki dia ta bay berdaderamente duna oido y scucha di berdad for di esnan cu conosimento? Ki dia lo tuma desicionnan cu di berdad ta empodera nos hendenan? Ki dia lo scohe pa proteha nos SOBERANIA ALIMENTICIO