E caida di gobierno di Aruba ta sigui riba caidanan di gobierno di Corsou, Sint Maarten y Hulanda, y nos mesun caida di gobierno 3 aña pasa. Esaki ta refleha un patronchi di instabilidad politico y gobernacion inefectivo cu ta contribuyendo na e dañamento di nos naturalesa y nos calidad di bida. Nos economia ta birando mas fragil, cu un costo di bida halto y un crecemento di desigualdad, y mientrastanto inversionistanan ta cumprando tur nos tereno pa desaroya mas y mas proyecto turistico cu ta kita patrimonio di Aruba y no ta duna casi nada bek na pueblo. Pa enfrenta esaki, mi a cuminsa tuma accion aña pasa cu e graffiti na e driekiel rotonde di Eagle Beach, y e aña aki cu varios protesta y “beach parties” pa educa e pueblo y nos turistanan tocante overtourism y sostenibilidad. E contesta di e gobierno tawata pa censura nos, silencia nos, critica nos, yama nos violento y agresivo, y nenga nan responsabilidad pa scucha pueblo. Esaki ta mustra e desconexion hopi preocupante entre nos gobierno y e necesidadnan di e pueblo. Ami ta kere cu e deseo di nos pueblo no ta pa sigui bende nos isla, pero pa preserva nos libertad, nos salud, e integridad di nos comunidad y e bunitesa di nos naturalesa. Pero, nos no por logra esey cu un gobierno instabil cu no ta interesa den scucha su mesun hendenan.

Ora mi a bin bek Aruba aña pasa, despues di a finalisa mi Master’s Degree den Sustainable Development, mi a keda sorprendi y desapunta cu e cambio di nos isla. Sustainable development, of desaroyo sostenibel, ta un manera di desaroya un pais cu ta garantisa cu e generacionnan di futuro por sigui disfruta di e recursonan di su pais. Pero esaki no ta e realidad na Aruba.

Ta berdad cu nos tin awa fresco, seguro di salud universal, y un educacion di calidad, pero e realidad ta mas compleho. Nos ta crece menos cu 1% di e cuminda cu nos ta come y e mayoria di nos hendenan ta kere cu e ta imposibel pa crece cuminda di bon calidad riba nos tera. E ecosistema marino di Aruba a cay den otro, e mondinan cu mi tawata cana tempo mi tawata mucha a wordo rosa, tin hopi bashamento di asfalt. Hopi di nos bestia y matanan ta na peliger di extincion local, manera e calco, streya di lama, varios sorto di coral, varios pisca, prikichi, patrishi y hopi otro parha. E lamanan ta sushi y contamina, nan ta yen di alga y santo shinishi y stinki. E playanan ta birando mas chikito door di tur e servicionan di beach tents y palapa. 

Den tur esey, casnan a bira mucho caro pa nos mesun hendenan cumpra, tereno ta wordo cumpra door di inversionista pa traha AirBNB y condo, nos salud na nivel nacional ta malo, nos desunion ta crece, nos tin stres financiero, stres na trabou, stres na cas. Den weekend nos kier bay beach cu nos famia pa goza di nos tempo liber, pero no tin playa pa local mas. Tur ta yen di hotelnan grandi y turistanan cu no ta respeta nos naturalesa y nos espacio pa paz.

Esaki ta loke mi a enfrenta ora mi a bin bek Aruba, y mi a sinta pensa: “Con Aruba ta bay mustra den 20 of 30 aña, si nos sigui asina? Kico nos ta lagando atras pa e muchanan di awe, y tur e generacionnan cu mester bin ainda? Mi ta orguyoso di esey? Ami lo kier biba den e mundo ey?”

Mi a tuma accion door di graffiti “NO MORE HOTELS” na e driekiel rotonde na Eagle Beach, y pa esey un caso a wordo habri contra mi door di Divi Phoenix, Divi All Inclusive y Amsterdam Manor. Esey ta unda Aruba a cuminsa scucha mi nomber y mi mensahe. E artista cu a traha e driekiel a post riba rednan social cu mi no a daña su monumento y cu e tawata respeta mi accion artistico di activismo. Pero no ta importa. Mi a wordo cera pa 3 dia y a haya 20 ora di taakstraf. Despues mi a ripara cu na lugarnan unda tin mas graffiti, solamente e graffiti cu ta bisa “no more hotels” of “land back” a wordo kita. Claramente e graffiti no tawata e problema, sino e mensahe.

Despues di e graffiti, mi a lanta e movemento Land Back cu otro ciudadanonan concerni, y nos a organisa un protesta pacifico pa 18 di maart, ya cu nos Status Aparte su raiz ta un protesta. E protestanan historico cu a duna nos nos libertad tawata nos inspiracion. Despues nos a haci un di dos protesta dia 27 di april, Dia di Rey. E gobernantenan presente a cana bay lihe lihe sin mustra niun interes pa nan mesun pueblo cu ta purba di papia cu nan. Nan ta bisa cu e expresion di nos libertad democratico no ta bon of apropia, djis pasobra nos ta wanta nan responsabel. Nos a documenta tur esaki y mas riba video, riba rednan social, y den entrevista.

Despues di e Dia di Rey, nos a dicidi pa organisa “beach parties” en bes di protestanan. E idea tawata cu esaki lo ta un oportunidad pa nos localnan y turistanan bin hunto riba beach pa goza di nos isla y nos comunidad, y alabes organisa workshops educativo tocante sostenebilidad y e maneho di desperdicio. Esaki tawata e manera mas pacifico posibel pa “protesta”. E beach parties tawata exitoso, aunke na e ultimo beach party na Baby Beach, nos a topa cu un situacion dificil. Dos turista a bin purba di core cu localnan for di e palapa y bisa nos cu nos no por sinta eynan door cu nos no a reserva of paga p’e. Lubidando cu e ley di Aruba ta bisa cu bo no mester reserva of paga pa palapa. Nos a splica esaki pa e turistanan, pero nan no kier a scucha. Despues, basa riba 1 Facebook post di 1 turista, sin puntra nos kico a pasa riba e beach, e gobierno a yama nos “violento y agresivo”. Y nos gobierno no ta ignorante. Nos gobierno sa loke e pueblo kier, paso nan a puntra nos. ATA (Aruba Tourism Authority) a haci un encuesta varios luna pasa tocante nos opinion di e industria di hotels y turismo na Aruba, y nunca a publica e resultadonan, cual mester a sali den April – Juni, y awo ta September. Mustra nos cu transparencia ta kico nos hende a contesta riba e encuesta.
Awo, despues di un aña di esaki y varios otro asuntonan cu a surgi den e tempo ey, e gobierno a cay, y 6 di december nos ta bay vota atrobe. Esaki ta un momento critico pa Aruba y pa nos futuro. E ta un momento pa nos hendenan lanta para y cambia e rumbo di nos isla. E movemento Land Back t’ey pa aumenta e bos di e pueblo y segura cu e gobierno ta scucha. Pesey mi tin un anuncio importante cu mi lo haci na un conferencia di prensa dia 26 di september na 11 or di mainta na Ayo Rock Formation. Mi ta invita tur hende pa bin para cu nos. Danki pa boso atencion y boso amor pa nos isla.