ORANJESTAD – E ultimo 2 simannan tawata tin reunionnan di COP26 (Conference of the Parties) na Glasgow, Inglatera na unda representantenan di nacionnan a bini hunto pa reuni y purba acelera e proceso pa yega na acuerdonan nobo cu ta asina necesario pa accionan urgente relaciona cu cambio di clima. Directie Natuur en Milieu (DNM) a tuma nota cu minister Sr. Geoffrey Wever, Minister di Desaroyo Economico, Communicacion y Desaroyo Sustenibel,  tambe tawata presente na e reunionnan di COP26 e siman cu a pasa. 

E topico cambio di clima ta riba agenda di importancia pa DNM tambe y p’esey nos enfoke cu e relato aki. Cambio di clima no mester ta un topico straño of uno di bira lomba pe djies pasobra Aruba ta chikito of nos aporte lo ta minimo si haci cambionan. Cambio di clima ta un realidad global y Aruba ta parti di e mundo aki y nos ta experiencia e efecto di e fenomenonan asocia cu e cambio di clima global. Aki nos kier informa mas tocante e significado di cambio di clima y con esaki ta tuma lugar, kico ta e conclusionnan na COP26 y e pregunta na comunidad “kico lo inspira abo como ciudadano tocante cambio di clima.” 

Kico e palabranan aki ta significa pa bo? E terminologianan na Ingles, manera Net Zero, Emission, Carbon Dioxide, fossil fuel, methane, Nitrous Oxide, Halocarbons (CTC’s, HFC’s, PFC’s), Sulphur Hexafluoride, tur esakinan ta asocia cu e temanan trata na COP26 na Glasgow y esakinan ta acelera e proceso cu ta conduci na e fenomeno mas tanto papia di dje, cu ta cambio di clima. 

Carbon dioxide ta e producto cu e fossil fuel ta produci ora di uz’e pa genera energia. Locual tambe ta contribui na cambio di clima ta rosamento di matanan, kima y elimina mondinan. Greenhouse gases ta e gasnan cu ta wanta calor di solo y ta causa un aumento di temperatura den atmosfera. E gasnan menciona ta resultado di actividadnan humano, manera fabricanan cu ta laga carbon dioxide bay den atmosfera sin ningun tipo di regulacion of control. Otro actividad cu ta contribui na e fenomeno aki ta agricultura comercial. Methane ta produci nitro-oxide den cantidad grandi y esaki ta keda emiti ora, por ehempel ta uza fertilisante. Cria di bestia ta produci porcentahenan halto riba 60% di e emision di methane y nitro-oxide. Aunke cu carbon dioxide ta e gas mas mal mira rond di mundo como e gas cu mas ta aporta na cambio di clima, e dos tipo di gasnan Methane y Nitro-Oxide ta 30 biaha mas dañino  cu carbon dioxide. Halocarbons, ta un gas produci door di actividad industrial. E ta un kimico artificial mientras e otro kimico ta contene sulfur. 

Cambio di clima tin impactonan extremo riba humanidad y esaki ta devastador pa nos futuro generacion y naturalesa en general. Nos generacion mes por a experiencia cambionan den clima manera heatwaves (olanan di calor) cu a mata hopi bestia y hende, inundacionnan na Hulanda y Belgica, wildfires (candelanan di mondi) a Merca y Turkia entre otro. Cambio di clima ta trece cune periodonan di secura extremo cu ta conduci na menos produccion di cuminda, tambe temporada di horcan inusual (mas trempan) y mas fuerte.

E datonan raporta na United Nations y e acuerdo di Paris na 2015 ta sugeri cu pa aña 2050 mester reduci e emision di gasnan di greenhouse cu 80% den paisnan desaroya, p’asina keda bou di e average stipula di un subida di temperatura di 2 grado Celsius hasta di 1,5 grado mes. A anuncia na COP26 cu nos no ta alcansa e meta y cu mester bini acuerdonan mas rigido y severo entre e paisnan pa evita di yega e tipping point di e situacion di clima na mundo. 

E cambio di clima tin un impacto riba e medio ambiente global incluyendo Aruba. En general mas liher e cambio di clima, mas halto e riesgonan. E efectonan cu Aruba ta experencia ta cu awor tin inundacion y ta premira cu esaki lo bira peor, si nos no haci algo pa e fluho di awa. 

Mal tempo, olanan tropical, frecuencia y e magnitud di horcan lo subi cu e consecuencia pa Aruba. Particularmente na unda a construi riba beach of na unda a kita matanan di mangel pa desaroya. Temperatura ta mas halto na unda tin mas desaroyo/construccion cu no a tene cuenta cu mester balansa cu vegetacion door di planta.

Directie Natuur en Milieu, DNM ta haci un yamada urgente, mescos cu esnan na COP26, pa haci cambionan pa contribui menos na Climate Change. No ta importa con chikito nos Aruba ta. Si cada un di nos haci algo, lo contribui grandemente na e reduccion. 

Aki tin algun cos cu por haci pa contribui na un reduccion di e cambio di clima: Spaar energia, uza aparatonan cu menos consumo di electricidad, core auto electrico, carpool, cana y core bicicleta mas, come menos carni y mas berdura, planta y conserva mata local den bo cura, planta mas mata rond di cas, recicla, uni na organisacionnan cu ta cultiva e coralnan pa yuda recupera of plantamento y mas. Importante ta pa refleha riba bo uzo di electricidad y reta bo mes pa reduci bo carbon footprint. 

Pa calcula bo carbon footprint bo por midi esaki haciendo uzo  di e calculator via https://footprint.wwf.org.uk/  

Abo por raporta riba nos Facebook pagina dnmaruba con abo ta colabora na reduci emisionnan y kico ta inspirabo pa haci e   cambio. Manda nos un mensahe libremente pa duna nos bo opinion. 

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here